Futbolli duket se po shkon drejt një humnere. Nuk është një sport ku topi kërcen dhe ju e kontrolloni atë vetëm me këmbët tuaja – është po aq i fuqishëm dhe popullor sa kurrë. Njerëzit ende e luajnë atë kudo, për sa kohë që mund të gjejnë një hapësirë dhe diçka për të shkelmuar. Arkitektura e saj – institucioni i sportit – është ajo që është në prag të shpërbërjes, shkruan ESPN në propozimin e saj për ristrukturimin e organizatës botërore të futbollit.
Nëse gjërat do të ishin të shëndetshme dhe të qëndrueshme, nuk do të kishte pasur kurrë një përpjekje për një Superligë Evropiane dhe klubet më të mëdha në botë nuk do të përpiqeshin të fillonin iniciativën. Lojtarët dhe trajnerët nuk do të na tregonin vazhdimisht se si detyrohen të luajnë shumë ndeshje, se si po shpikin gjithnjë e më shumë gara dhe ato ekzistuese po zgjerohen. Në ligën më të njohur në botë çdo fundjavë, temat kryesore nuk do të ishin protokollet e teknologjisë së arbitrave.
Nëse gjërat do të ishin të shëndetshme dhe të qëndrueshme, atëherë tri ligat më të pasura në botë – Bundesliga, Liga Premier dhe La Liga – do të kishin më shumë se gjashtë kampionë të ndryshëm në 18 sezonet e fundit. Atëherë Kylian Mbappe nuk do të fitonte më shumë në vit se të gjithë lojtarët e çdo skuadre tjetër të Ligue 1. Atëherë lojtarët nga klubet e Liga e Kampionëve nuk do të kalonin në ekipet mediokre të Ligës Premier. Atëherë rruga më realiste e Newcastles për në Ligën e Kampionëve nuk do të ishte “të blihej nga fondi i investimeve të Mbretërisë së Arabisë Saudite”.
Duhet të ketë një mënyrë më të mirë, apo jo?
Ndërsa ka diçka vërtet të veçantë të fshehur në kërcimin e atij topi – thelbi dehës i vetë lojës, që të gjithë e duam – nuk ka asgjë të veçantë në strukturën profesionale të këtij sporti. Oraret dhe renditjet janë krijuar shumë kohë më parë, në një botë shumë të ndryshme, përpara udhëtimeve ajrore dhe televizionit, dhe struktura e konkurrencës nuk ka ndryshuar vërtet. Nëse bejsbolli – ndoshta i vetmi sport i zhytur më shumë në traditë se futbolli – mund të gjejë një mënyrë për të rregulluar veten, pse nuk mundet futbolli?
Me fjalë të tjera, po sikur ta mbajmë vetë lojën ashtu siç është, por të krijojmë një strukturë konkurruese nga themeli? Fatkeqësisht, gjithçka do të dukej ende e ngjashme me atë që është tani.
Futbolli është shumë i madh
Problemi kryesor me këtë sport është se është shumë i madh. Ka shumë liga, shumë operativë, shumë tifozë, shumë lojtarë. Nëse do të ndërtonim një strukturë të re nga themeli, kë do të përpiqeshim të kënaqnim me të vërtetë?
“Ka një mori palësh të ndryshme të interesit”, i tha ESPN-it, Omar Chaudhuri, shefi i inteligjencës në konsulencën Twenty First Group. “Ju keni tifozët që në fund financojnë gjithçka, dhe ata janë padyshim një grup i madh. Por, tifozët janë të ndarë në vendas dhe ndërkombëtarë”.
“Pastaj ju keni klube, ekipe dhe investitorë, të mbledhur në një grup. Pastaj ju keni lojtarët. Pastaj keni organizatorët e konkursit, pastaj sponsorët dhe mbajtësit e të drejtave të transmetimit. Ka një mori njerëzish të ndryshëm që kontribuojnë në futbollin global në një farë mënyre. Është shumë e vështirë të gjesh një përgjigje që do t’i kënaqte të gjithë”.
“Le të marrim lojtarët për shembull. Le të themi se duam që prioriteti ynë të jetë ai që ata duan. A do të ishte e mundur t’u jepet të gjithë lojtarëve atë që duan?”.
“Çfarë duan lojtarët?”, ka shtuar Chaudhuri. “Ne e dimë se për momentin ata po ankohen për sasinë e lojërave që po luajnë dhe ky është një shqetësim serioz. Por, duhet të flasim për numrin e lojtarëve profesionistë. Sa profesionistë duam të mbështesim sporti?”.
Sipas vlerësimeve të FIFA-s, ka rreth 100,000 futbollistë profesionistë në botë. Kjo është afërsisht 4,000 klube me 25 lojtarë secili në listë. Krahasoni atë me garën sportive më fitimprurëse në botë, NFL, e cila ka 32 ekipe me 52 lojtarë secila, për një total prej 1664 futbollistësh profesionistë.
Edhe nëse e rrumbullakojmë në vitin 2000, sërish ka 50 herë më shumë futbollistë profesionistë se futbollistë. Për më tepër, ka rreth po aq anëtarë të stafit që punojnë në këto klube, kështu që le të themi se klubet profesionale të futbollit punësojnë 200,000 njerëz në mbarë botën.
NFL-NBA
Duke pasur parasysh suksesin financiar dhe stabilitetin strukturor të NFL dhe NBA, nëse do ta ndërtonit futbollin nga themeli, ndoshta do të shikonit në gara shumë, shumë më të vogla për frymëzim.
“Në NFL ose NBA, ju keni një model me 20 ose 30 klube”, deklaroi Chaudhuri. “Ju keni skuadrat më të mira në botë, ku janë përqendruar lojtarët më të mirë. Dhe është një produkt super tërheqës sepse më të mirët luajnë me të vërtetë kundër më të mirëve. Çdo javë ju krijoni një interes, kështu që gjithmonë prisni me padurim ndeshjen e radhës”.
“Mirëpo, për sa i përket parave që do të gjeneronte – dhe do të sillte tonelata parash, ndoshta jo shumë larg nga ajo që po gjeneron në botë tani – ato para nuk do të shpërndaheshin midis të gjithë atyre njerëzve që do të humbnin punën e tyre si një rezultat i ndryshimit të modelit”.
“Për më tepër, ju keni të gjithë ata mbështetës të klubeve lokale, lojtarët dhe stafi i të cilëve përbëjnë atë forcë punëtore masive. Dhe në krye të kësaj, nuk është e qartë nëse një model i tillë do të ishte më argëtues se ai aktual”.
“Sportet amerikane janë të shkëlqyera në promovimin e rrezikut”, vazhdon Chaudhuri. “Ekziston paparashikueshmëria e fituesit, por mund ta shikosh nga ana tjetër. Aksionet nuk janë aq të larta, sepse në futbollin evropian ke rënie nga kategoria, gjë që me të vërtetë rrit atë lloj kërcënimi ekzistencial”.
“Por, kjo mund të çojë në humbje të mëdha dhe paqëndrueshmëri në sportin evropian, gjë që na kthen te pyetja kryesore: A është në të vërtetë qëllimi qëndrueshmëria financiare e klubeve? Kjo çon në liga të mbyllura dhe modele rishpërndarjeje, ka potencuar më tej ai.
Futbolli nuk është më ai që ka qenë
Që në fillim, sportet profesionale amerikane e dinin se çfarë donin të ishin. Së pari dhe më kryesorja: do të thotë për të pasuruar pronarët e klubeve, për të rritur të ardhurat dhe për të rritur vlerën e aseteve të tyre. Nga ana tjetër, futbolli evropian filloi shumë ndryshe nga ai që është tani.
“Futbolli u shpik për t’i shërbyer bazës së tifozëve vendas mbi gjithçka tjetër”, ka thënë më tej Chaudhuri. “Ishte një festë e së shtunës për punëtorët pas punës. Futbolli evropian – dhe veçanërisht futbolli anglez – u ndeshën me atë që ishte bërë pasi njerëzit kuptuan se potenciali i atij produkti vendor mund të kishte tërheqje globale”.
“Dhe kur këto forca lokale dhe globale kombinohen, ju i merrni klubet më të mëdha të Anglisë që përpiqen të shkëputen dhe të krijojnë ligat e tyre të stilit NFL ose NBA – vetëm që tifozët e tyre vendas të protestojnë aq agresivisht saqë vetë klubet nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të tërhiqen me forcë”.
“Në shumë mënyra, futbolli evropian as nuk e di se çfarë dëshiron të jetë. A dëshiron të jetë një produkt global, konkurrues, duke konkurruar me NFL dhe NBA? A dëshiron të mbetet një objekt kulturor lokal, unifikues siç ishte në fillim? A dëshiron ai të maksimizojë të ardhurat? A dëshiron të mbështesë një fuqi punëtore prej mbi 100,000 njerëz? A dëshiron ai të promovojë superyjet? A dëshiron ai të jetë i drejtë? A dëshiron ai të favorizojë klubet më të mëdha?”
“Problemi është se përgjigjja për të gjitha këto pyetje është ‘po’”, vazhdon ai.
Cilat janë zgjidhjet?
Gabriele Marcotti i ESPN kohët e fundit shpalosi faktet rreth pabarazisë në futbollin evropian dhe shkroi: “A do ta shijonit NBA-në nëse një ekip do të luante top pesëshen me Luka Doncic, Steph Curry, LeBron James, Giannis Antetokounmpo dhe Nikola Jokic, të themi. Joel Me Embiid, Kevin Durant, Jimmy Butler, Rudy Gobert, Damian Lillard, Devin Booker dhe Jao Morant që vijnë nga stoli, a do të ishte kënaqësi t’i shikoje ata kundër një ekipi me Tyrese Haliburton, Austin Reeves, Caleb Martin, Harrison Barnes dhe Nic Claxton?, me një emra anonimë në stol?”.
Mund të supozojmë se sapo të mbarojë risia – nuk do ta bënit. Por, kështu mund të dukej NBA nëse do të hartoheshin marrëdhëniet midis skuadrave në Ligën Premier me fuqinë më të lartë dhe më të ulët të shpenzimeve.
Asnjë pengesë nuk është vendosur ndonjëherë për të promovuar asnjë lloj barazie financiare në futbollin evropian. Të gjitha investimet janë të mirëseardhura. Dhe ndërsa një ndryshim i madh, “fair-play” financiar, rriti në mënyrë drastike stabilitetin financiar të klubeve në të gjithë kontinentin, ai gjithashtu maskoi pabarazinë duke lidhur nivelin e shpenzimeve të çdo klubi me të ardhurat e tij.
Sipas të dhënave nga buletini “Swiss Ramble” për sezonin 2021/22, kjo është mënyra se si kostot e pagave krahasohen me klubet më të pasura dhe më të varfra nga secila prej pesë ligave më të mëdha të Evropës:
Ligue 1: PSG paguan 41 herë më shumë se Clermont,
La Liga: Real Madrid paguan 18.5 herë më shumë se Rayo Vallecano,
Bundesliga: Bayern Munich paguan 15.5 herë më shumë se Greuther Fürth,
Serie A: Juventus paguan 9.5 herë më shumë se Spezia,
Liga Premier: Manchester United paguan 5.7 herë më shumë se Brentford.
Gjatë dhjetë viteve të fundit, Liga Premier ka qenë deri tani më konkurruesja nga këto pesë liga, megjithatë vetëm katër klube kanë fituar titullin në 10 sezonet e fundit. Manchester City fitoi gjashtë nga ata 10 tituj, duke shpenzuar afërsisht të njëjtën shumë parash sa Manchester United dhe Chelsea së bashku në atë periudhë. Të paktën me sa dihet publikisht, ndërkohë që hetimet për shkelje të mundshme janë ende në vijim.
“Liga Premier shpërndan paratë e transfertave më shumë se kushdo në botë”, deklaroi Chaudhari. “Ata bëjnë një punë shumë të mirë me të dhe kështu ruajnë nivelin e konkurrencës. Por, ka një anë tjetër. Është në kontratën me klubet që klubet ruajnë të drejtat e tyre të sponsorizimit. Dhe kjo na çon në një sërë problemesh me transaksionet ndërmjet klubeve të lidhura si në shembullin e Cityt”.
Duke i shpërndarë të ardhurat në mënyrë më të barabartë, Liga Premier krijoi një konkurrencë shumë më konkurruese ku të gjithë u pasuruan. Edhe me një shpërndarje më të barabartë, kërkesat e tifozëve janë të tilla që vlera e kontratave televizive është aq e lartë sa që edhe gjashtë klube të Ligës Premier janë ndër 10 më të mirat në botë për sa i përket të ardhurave në sezonin 2021/22.
Mirëpo, është një lloj paqeje shumë e ndjeshme. Klubet angleze ende duhet të konkurrojnë me klubet e tjera evropiane për të sjellë lojtarët më të mirë në botë për të konkurruar në Ligën e Kampionëve. Çdo përpjekje për të barazuar financat do të dëmtonte klubet më të mëdha, të cilët me siguri do ta kundërshtonin.
A do të ndihmonte play-off-i?
I njëjti problem ekziston në pesë ligat e tjera më të mira. Nëse të ardhurat nga televizioni do të ishin më të barabarta, do të bëhej befas më e vështirë për klubet më të mira në ato liga të konkurronin me ekipet më të mira angleze. Megjithëse këto liga mund të arrinin sukses të ngjashëm me Ligën Premier – ato do të bëheshin më konkurruese, më shumë tifozë do t’i ndiqnin dhe të gjithë do të fitonin më shumë para – kjo nuk ka gjasa sepse Liga Premier tashmë ekziston. Si të bindni tifozët sipërfaqësorë që ta shikojnë atë ligë nëse Liga Premier tashmë ekziston dhe është një version më i mirë i saj?
Një tjetër opsion për Bundesligën ose pesë ligat e tjera më të mira do të ishte ndryshimi i strukturës së konkurrencës. Duke pasur parasysh se sa i drejtë është sistemi i ndeshjeve vendas-mysafir në gjetjen e ekipit më të mirë, fatura e madhe e pagave e bën Bayern Munichun favorit të qartë për titullin çdo vit. Prandaj edhe ka fituar dhjetë tituj radhazi. Ndryshimet në strukturën e kompeticionit fokusohen te efekti, jo te shkaku, por klubet më të pasura janë aq të privilegjuara sa kjo është e gjitha që na ka mbetur.
Le të themi se Bundesliga prezantoi një play-off për të vendosur kampionin: do të ishte më e lehtë për tifozin mesatar të dinte se kur t’i kushtonte vëmendje ligës, pasi do të ishte më e lehtë të ndiqte disa klube se të gjitha, dhe ndeshjet do të kishin aksione më të larta se çdo gjë që kemi parë në ligë në dhjetë vitet e fundit.
Sigurisht, tifozët gjermanë do ta urrejnë këtë ide. Ndërsa kjo mund të ndihmojë ligën të rrisë të ardhurat globale të televizionit, ajo mund të dështojë lehtësisht me një rënie të interesit për vetë vendin. Përveç kësaj, nuk është se po marrim shumë fitues të papritur në garat ekzistuese të kupave në pesë ligat më të mira.
Dhe kufiri i pagave?
Masa e fundit për të barazuar do të ishte kufiri i pagave. Klubet e mëdha që nuk janë në pronësi të fondeve të investimeve arabe ndoshta do të mirëprisnin sugjerimin se duhet të shpenzojnë më pak para për të qenë konkurrues. Në këtë kuptim, në çdo ligë një ide e tillë mund të marrë mbështetjen e shumicës.
Kjo përfundimisht nuk do të ndikonte në shumën e të ardhurave për pronarët ose vlerën e përllogaritur të ekipeve të tyre, por do të merrte para nga vetë lojtarët. Megjithatë, sipas Chaudhurit, pagat e lojtarëve profesionistë përbëjnë rreth 70 për qind të shpenzimeve të klubeve të futbollit.
Kjo është dukshëm më e lartë se pjesa afërsisht 50 për qind në NBA dhe NFL, ku, ndryshe nga futbolli, ato përqindje negociohen përmes marrëveshjeve kolektive. Dhe ndoshta vlera argëtuese e një lige edhe më konkurruese çon në rritjen e të ardhurave që më pas rritin pagat e lojtarëve, edhe nëse ato përbëjnë një pjesë më të vogël të të ardhurave totale.
Sigurisht, të njëjtat probleme lindin këtu. Nëse liga kufizon veten, do të bëhej menjëherë më e vështirë për klubet më të forta të konkurrojnë me më të fortët nga vendet e tjera. Por, një problem edhe më i madh është se tani kemi edhe Ligën Pro Saudite. Dhe nuk duhet të luajë me të njëjtat rregulla si ligat e mëdha evropiane.
Nëse ka një kufi pagash në sportin evropian, të ardhurat pothuajse të pakufizuara në Arabinë Saudite do të bëheshin shumë më tërheqëse për shumë yje në kulmin e tyre që sauditët nuk kanë qenë ende në gjendje t’i rekrutojnë.
Pra, ne kemi mbetur me këtë bilanc të paqëndrueshëm ku klubet më të mëdha mbeten të lidhura me të gjithë të tjerët, dhe loja mund të mbështesë ende një fuqi punëtore prej 200,000 njerëzve. Dhe të gjitha ligat kryesore – për sa i përket përpjekjeve për konkurrencë të pastër – janë nga ana tjetër versione inferiore të më të mëdhave nga të gjitha.
“Liga Premier është kujdesur shumë mirë për interesat konkurruese të klubeve për 30 vitet e fundit, pavarësisht nga disa probleme me Superligën”, shtoi Chaudhuri. “Për sa kohë që e bën këtë, në thelb mund të jetë liga më dominuese e futbollit dhe e vetmja gjë që mund ta prishë atë është Arabia Saudite”.
“Nëse ajo ligë përpiqet të konkurrojë drejtpërdrejt me Ligën Premier, ka mjaft lojtarë për ta bërë të mundur. Atëherë do të bëhej interesante. Por edhe atëherë, Liga Premier ka aq shumë avantazhe tashmë të fituara sa mund të flasim për dominimin e shumë brezave të asaj lige”.
Futbolli i femrave si terren stërvitor për eksperimente
Prandaj mund të ketë vend për eksperimente në futbollin e femrave në rritje. Me shumë më pak klube në mbarë botën, pasi loja e femrave u shpall e jashtëligjshme në disa vende në të kaluarën jo shumë të largët, grupi i femrave është shumë më i vogël se ai i meshkujve. Në këtë kuptim, është shumë më afër basketbollit apo futbollit për meshkuj sesa me futbollin e meshkujve.
“Një nga problemet më të mëdha me futbollin e femrave është se ai krahasohet me futbollin e meshkujve, në vend të NFL, NBA apo diçka të tillë”, tha Chaudhuri. “Futbolli i meshkujve është shumë i madh, nuk ka krahasim”.
Struktura e futbollit të femrave jo vetëm që nuk duhet të përpiqet të mbështesë një forcë kaq të madhe punëtore, por mund të mos i duhet as të kujdeset për të njëjtën bazë tifozësh, që ka disa pritshmëri se si duhet të funksionojë futbolli profesionist.
“A janë audienca tifozë të futbollit të meshkujve, të cilët janë tërhequr edhe nga futbolli i femrave? Apo është një audiencë krejtësisht e re?”, ka thënë Çaudhuri. “Mendoj se mundësia më e madhe për futbollin e femrave janë tifozët që nuk janë tifozë të klubeve të meshkujve. Ndjenja e rrënjosur kulturore e tifozëve për atë që është e drejtë dhe çfarë duhet bërë në futboll nuk është aq e theksuar në lojën e femrave nëse ato nuk janë aq të lidhura ndaj saj”.
A janë të nevojshme promovimet dhe rëniet në liga? A mund të ndahen të ardhurat? A do të funksiononte kufiri i pagave? A do të ishte emocionuese play-off-i? A mund të kenë ligat evropiane dhe NWSL-ja e femrave amerikane ndonjë turne të ligjshëm ndërkontinental? A mund të eksperimentohen ndryshimet e rregullave? A është i nevojshëm sistemi i dështimit VAR? A duhet të ketë një treg transferimi? A mund të bëhen shkëmbime lojtarësh?
Loja e femrave ofron mundësinë e mbajtjes së bazave të sportit që të gjithë e duam, por edhe krijimin e një strukture krejtësisht të re. Për futbollin e meshkujve, megjithatë, përgjigjet për të gjitha këto pyetje do të mbeten zhgënjyese. /Telegrafi/
