Nuk shkon që bashkitë të drejtojnë klubet e futbollit

Opinion nga BESNIK DIZDARI

Më 1935 në Shqipëri është themeluar ajo që u quajt Federata Sportive Shqiptare me kryetar ministrin e Arsimit, Mirash Ivanaj, dhe anëtarë një përfaqësues të çdo shoqërie sportive (klub). Gjithçka rridhte prej pikës “b” të nenit 377 të ligjit përkatës. Në shërbim të temës së këtij shkrimi do të veçojmë këto radhë që edhe sot na duken të jashtëzakonshme. Thotë (fjalë për fjalë në drejtshkrimin e kohës) ligji i 1935-ës:

“Bashkitë e Komunet japin si ndihmë vjetore 4 përqind prej t’ardhunat efektive të veta në favor të edukatës fizike. Ky kontribut derdhet n’arkën e Financës prej ministriesë së P.Mbrendëshme në katër kiste, Prill, Korrik, Tetuer e Kallnuer të ç’do vjeti”.
Kaq. Sot e kam tejet të vështirë të zbuloj se sa mund të ketë qenë ky 4 përqindësh, i cili nuk i jipej skuadrës së futbollit, por edukatës fizike (kulturës fizike) në tanësi, që do të thotë përhapjes së sporteve e ndërtimeve sportive. Nëse ka një vendim që i bën nder historisë së zhvillimit kombëtar të sporteve dhe kulturës fizike në Shqipëri është ky vendim që detyrohej prej ligjit. Dhe mos harroni: është gati i 80 vjetëve më parë. Ishte një vendim që e bënte bashkinë pjesë detyruese të zhvillimit të sporteve, natyrisht përmes shoqërive sportive (klubeve), të cilat qysh asokohe ishin të pavaruna dhe mbaheshin sa prej anëtarëve të shoqërisë (klubit), përmes kuotave sado modeste të kenë qenë, po sidomos prej tregtarëve (të cilët sot ne i quajmë sponsorë).
Sa përfitonin skuadrat e përfaqësueseve të futbollit të qyteteve nga ky 4 përqindësh? Hulumtimet na thonë se krejt pak. Sepse ky 4 përqindësh ishte, siç e thotë ligji, i paracaktuar jo për skuadrën e futbollit, por për “edukatën fizike”.
Një kampion i mirënjohur i viteve ’30 nga Kosova, Skender Gjinali, i cili luajti me tri skuadra të ndryshme: Sportklub Tirana (me të cilën më 1936 u shpall Kampion i Shqipërisë), Vllaznia dhe Besa – partizan i mirënjohur, mbas luftës drejtor i Radio Prishtinës dhe në “Rilindje”, kryetar i Lidhjes së Sporteve të Kosovës dhe në fillim trajner i përfaqësueses së Kosovës në futboll, na ka lënë një informacion të çmueshëm. Në intervistën e tij të botuar në gazetën “Rilindja” të Kosovës më 1984, Skender Gjinali thotë në ligjëratë të drejtë:
“A mendoni se profesionalizmi në futbollin shqiptar ka nisur tash vonë? Një lloj profesionalizimi kemi zbatuar qysh para okupacionit. Ishim disa futbollistë të rinj e të talentuar (Lushta, Ademi…). Gjendjen materiale nuk e kishim të mirë. Babai im Ismaili nuk mund të gjente punë, meqenëse ishte antizogist, kështu që në vitin 1936 kalova në radhët e Besës së Kavajës, sepse aty fitoja nga një napoleon ari për ndeshje. Më pastaj dola edhe me Vllazninë e Shkodrës, ku gjithashtu fitoja ndonjë metelik. Eshtë ky profesionalizëm, apo jo?”, – pyet Skender Gjinali.
E pra. Del se edhe asokohe futbollistët paguheshin në një farë mënyre. Nëse do të shtyhemi, bie fjala, 90 e ca vjet më parë në themelimin e Vllaznisë, vërejmë se anëtarëve (nuk guxojmë t’i quajmë aksionerë), të cilët kishin secili kartën vetjake me vulë e firmë, u dilnin emrat në shtyp me shifrën e kontributin financiar të secilit. Duke veçuar tregtarët e mëdhenj, shifrat e të cilëve ishin të një lartësie tjetër. I famshmi Muhamet Halili subvencionoi si pakkush për ndërtimin e Fushës së Vjetër të Shkodrës, çka Anton Mazreku ia cilësonte plot forcë në editorialin-portret kushtuar atij. Kësisoj, edhe klubet e futbollit shqiptar qysh në krijim kanë një traditë kapitaliste të mbarështrimit të tyre, sado modeste qoftë ajo. Kështu pra, patën filluar këto punë. Natyrisht, të ndërprera prej Regjimit Komunist të pronës së përbashkët mbi mjetet e prodhimit.
Sot është e papranueshme që plot 20 vjet mbas vendosjes së ekonomisë së tregut në Shqipëri, bashkitë subvencionojnë dhe menaxhojnë skuadrat e futbollit apo dhe i drejtojnë ato. Them se zhvillimet sportive të Shqipërisë do të fitonin shumë nëse do të merrnim ligjin e vitit 1935 dhe ta përshtatnim për të sotmen, duke i detyruar bashkitë të jepnin 4 për qind të fondit për “edukatën fizike”, që nënkupton sportin e fëmijëve e të rinjve, ndërtimin e fushave sportive, parqe sportive e pishina për rininë dhe qytetarët. Pa e zgjatur fort, kjo nënkupton që ashtu siç bëjnë rrugë e lulishte, ashtu siç ndërtojnë qendra kulture e çlodhjeje, bashkive natyrisht që u takon të përfshijnë në këte univers civilizimi e qytetarie edhe sportin, apo “edukatën fizike”, siç i jepnin këte përcaktim formimi intelektualët universitarë të viteve `30, të cilët mbasi i çoi të studionin në ISEFI-n e Romës, Mbretëria u kishte ngarkuar zhvillimin sportiv të shqiptarëve.
Do të kalojmë tash te një shembull francez i kohës së sotme. Eshtë fjala për qytetin Montpellier, i cili sot sundon në Francë më fort se askush në disiplinat sportive: nga hendbolli e ragbia, nga basketbolli, vaterpoli apo bejsbolli. E në këte 2012 sundoi edhe në atë që i kishte munguar: futbollin, sepse Montpellier është Kampione në fuqi e Francës. Akademia Franceze e Sporteve (“Akcademie des Sports”) i ka dhënë Montpellier-it titullin “Qyteti më sportiv i Francës” (Ne kurrë nuk na ka shkuar ndër mend të themelojmë kësisoj titujsh). Dhe kjo jo thjesht për qytetin Montpellier prej 250.000 banorësh, por për krejt provincën përkatëse me 2.4 milionë banorë, ku ka të regjistruar 600.000 “fizkulturista”, nëse do të përdornim një term dikur aq të dashur të shteteve komuniste. Kjo do të thotë se 1 në 4 banorë të provincës ushtrohet në sporte. Dhe janë 600 shoqëri sportive të ngritura në plot 22 disiplina sportive. E, ndërkaq, ja dhe befasia: bashkitë e provincës janë të detyruara t’i dhurojnë rregullisht zhvillimit sportiv të popullatës 10 për qind të bilancit të tyre ose 30 milionë euro çdo vit. Nuk është fort keq, apo jo? E kur kujton se Shqipëria jote më 1935 jepte 4 për qind, vetvetiu ndihesh paksa krenar. Po skuadra e futbollit? Eshtë klubi Montepellier – Kampion në fuqi i Francës, sfida sensacionale e futbollit francez 2012, që mposhti milionerët e Paris SG, siç shkruan një gazetë. Dhe nuk ka marrë prej fondit të bashkisë, por prej asaj që sot e gjithë Europa e ka ndërtuar prej vitesh: prej ose falë mbarështrimit të klubeve të futbollit përmes forcës financiare të privatizimit, të pavarësisë financiare, të vetëveprimit të jetës dhe drejtimit të klubit si një ndërmarrje e pavarun. Për Shqipërinë, kjo është një temë 20-vjeçare që çuditërisht nuk ecën assesi!
Ngaqë Shqipëria ka mend të tjerë. Jo vetëm që bën veprimin e papranueshëm, duke subvencionuar bashkia skuadrat e futbollit, por madje shpesh dhe me prepotencë kërkon të rrëmbejë edhe drejtimin e klubit të futbollit. Eshtë tepër vështirë të gjesh në botë një kryetar bashkie – president i klubit të futbollit. Do të ishte vërtet sensacionale. Dhe është po aq diçka krejt e papranueshme që një kryetar bashkie të shfaqet gati përditë a përjavë në shtyp apo televizione më tepër për skuadrën e futbollit sesa për problemet e jetës së qytetarëve të qytetit të tij: ekonomia, mjedisi, rrugët, kultura, “edukata fizike”, siç u shtjellua më lart, po e po. Dikur, në sistemin komunist, Komiteti Ekzekutiv i rrethit (bashkia) përmes Seksionit të Arsimit e të Kulturës, pjesë e të cilit ishte Komiteti i Fizkulturës, e kishte detyrë shtetërore edhe skuadrën e futbollit. Historia asokohe në këte lëmë është vërtet e rrallë. Kishte kryetarë komitetesh, të cilët nuk donin t’ia dinin fort për skuadrën e futbollit. Kishte të tjerë që duke qenë se kishin qëlluar tifozë apo ngaqë i kuptonin për së mbari ndjenjat futbolldashëse të qytetarëve të tyre, bënin shumë për skuadrën e futbollit. Jo duke financuar në paré, sepse këte ligji ia kishte përcaktuar, por duke treguar kujdes të veçantë organizativ, vëmendje, përkujdesje, vlerësim dhe mbështetje të duhur të specialistëve drejtues. Kanë mbetë në histori dy Komitete Ekzekutive të asaj kohe, ai i Tiranës dhe ai i Shkodrës. I pari ia arriti që për kohën të bënte një “tregti” krejt “origjinale” me Ministrinë e Mbrojtjes. Iu dorëzua moskthimit të Panajot Panos prej Partizanit, por këmbënguli për Fatmir Frashërin, Ben Bukovikun, Luigj Bytyçin e Osman Memën, ndërkohë që shpejt fitoi betejën me Ministrinë e Punëve të Brendshme, duke ia rimarrë Skënder Halilin. Ka qenë 1964 dhe 17 Nëntori përmbysi historinë me titujt e tij famëmëdhenj, pikërisht falë kësaj. Po kaq historike është lufta e fuqishme e Komitetit Ekzekutiv të Shkodrës, e periudhës 1969-1971, për të kthyer në Shkodër kampionët e mëdhenj Medin Zhega e Sabah Bizi prej Partizanit e Dinamos, çka mjaftoi që brenda disa muajve Vllaznia të thyente mitin e kryeqytetit duke u shpallur më 1972 kampione mbas 25 vjetëve dhe duke i dhuruar qytetit një gëzim të papërshkruar në ato kohëra tejet të vështira. Them se formimi i skuadrës së mrekullueshme të 17 Nëntorit të viteve ‘60 po aq sa ka qenë meritë e trajnerit Myslym Alla, po aq ka qenë edhe meritë e Komitetit Ekzekutiv të Tiranës. Po kështu, formimi i Vllaznisë së viteve ‘70 të treshes së famshme R.Rragami – Bizi – Zhega, po aq sa ka qenë meritë e trajnerit Xhevdet Shaqiri, po aq ka qenë edhe meritë e Komitetit Ekzekutiv të Shkodrës. Rasti shkodran madje ka ndodhur plot 40 vjet më parë. Pata menduar se Bashkia e Shkodrës do të kujtohej për ta festuar këte 40-vjetor historik që pat ndërruar rrotën e historisë së futbollit shqiptar. Unë si gazetar mund të bëj vetëm kaq: të kujtoj emrat e kampionëve të paharrueshëm të asaj Vllaznie 1972, të cilët po i vendos sipas alfabetit të mbiemrit të tyre: Zyhdi BASHA, Sabah BIZI, Rauf ÇANGA, Selami DANI, Menduh DEDJA, Suat DURAJ, Ismet HOXHA, Lekë KOÇOBASHI, Hajro LEKAJ, Myzafer MANI, Çesk NDOJA, Paulin NDOJA, Viktor PLUMBINI, Halil PUKA, Myzafer QERAJ, Esat RAKIQI, Ramazan RRAGAMI, Millan VASO, Medin ZHEGA. Tash, them se kontribute kësisoji u takojnë edhe bashkive të sotme të futbollit të shoqërive kapitaliste. E pra, u takon që në një mënyrë krejt tjetër nga çka po veprojnë, të merren fort edhe me skuadrën e futbollit. Aq më tepër që mjerisht në Shqipëri ende klubet e futbollit nuk ia kanë arritur të themelojnë statusin modern organizativo-ekonomiko-financiar si të klubeve të perëndimore. Nuk do të kishte shërbim më të dobishëm të bashkive të qyteteve tona që brenda kompetencave të tyre t’ia arrijnë të ofrojnë sponsorët, të bindin tregtarët e qytetit që të financojnë skuadrën e futbollistët, gjithnjë përmes ligjit, rregullave, kohës, mundësive, largpamësisë, kulturës dhe shpirtit atdhetar qytetas, nëse do mund ta përcaktonin kështu. Çka një shembull, ndonëse i vetëm, e dha tash së fundi Skënderbeu i Korçës me sponsorin e vet jashtëbashkiak. Pa harruar kurrsesi që pikërisht bashkia është ajo së cilës i takon të jetë bashkautore e ndërtimit të terreneve sportive për futbollin apo dhe të stadiumeve. Dhe nëse një kryetar bashkie ka kontribut të madh në këte kah, natyrisht do të ishte me kuptim që ai të shpallej edhe president nderi i klubit të futbollit. Mendoj se vetëm deri këtu. Natyrisht, në këte shkrim nuk kemi thënë diçka që nuk dihet. Vetëm sa kemi kujtuar – përmes mundësive të mëdha që të jep profesioni i gazetarit – një problematikë që rrezikohet të përfundojë në harresë ose të keqinterpretohet. Nuk e humbim besimin për kthesën e madhe që sa më parë duhet të na çojë te privatizimi i plotë i klubeve të futbollit, megjithate. Reagimi i drejtë i ditëve të fundit për ndryshime në kahun e duhur nga Bashkia e Shkodrës apo dhe e Vlorës, papritmas tregon se mund të mbërrihet te kuptimi i drejtë i mbarështrimit të klubeve të futbollit sipas rregullave të shoqërisë së sotme.